Informatyka to dziedzina kojarzona przez wielu przede wszystkim jako męska profesja. Nie oznacza to, że kobiety nie przyczyniły się do jej rozwoju – niektóre włożyły nieoceniony wkład w nowoczesne technologie, włączając w pracę pierwiastek charakterystyczny dla swojej płci – intuicję, wizjonerstwo i serce.
Niewielu wie, że za pierwszego na świecie programistę uważa się właśnie kobietę – Adę Lovelace. Jedną z pań szczególnie wybitnych w dziedzinie informatyki była również Grace Murray Hopper, która często nazywana jest “matką programistów”.
Programowanie bardziej ”ludzkie” za sprawą kobiet
Wkład mężczyzn w rozwój informatyki jest niepodważalny – jednak to właśnie kobietom udało się jednak dostrzec pośród liczb coś, co umknęło mężczyznom. Pierwszą panią, która tego dokonała, była Ada Lovelace – córka znanego angielskiego poety, lorda Byrona. Dostrzegła ona potencjał w maszynie analitycznej stworzonej przez Charlesa Babbage’a, zdolnej do wykonywania dowolnego ciągu obliczeń i operowania na rozbudowanych danych, której założenia były w pełni zgodne ze opracowaną później definicją komputera.
Ada Lovelace stworzyła pierwszy algorytm do obliczania liczb Bernoulliego przy pomocy maszyny analitycznej, a także zasugerowała, że za pomocą sprzętu i odpowiednich operacji istnieje możliwość zaprogramowania nie tylko liczb, a też dźwięku i obrazu. Przepowiedziała tym samym funkcje dzisiejszych komputerów. Ada dostrzegła coś, czego twórca maszyny analitycznej, Babbage, nie umiał zauważyć – że liczba może reprezentować byty inne niż ilość. Niestety, Lovelace nigdy nie miała możliwości sprawdzenia swojego programu – maszyna analityczna nie została ukończona.
Więcej szczęścia miała Grace Hopper, która zrewolucjonizowała sposób programowania aplikacji, przyczyniając się do stworzenia języków programowania opartych na zwykłych angielskich słowach. Dzięki jej wysiłkom powstał łatwy sposób na wprowadzanie danych do komputera, który rozwiązał problem ogromnego rozdrobnienia oprogramowania i braku specjalistów. Dzięki Grace Hopper dzisiejsze języki programowania są bardziej “ludzkie”, łatwiejsze w przyswojeniu i stosowaniu.
Trudne początki
Grace Hopper od dzieciństwa przejawiała ogromne zdolności do nauk ścisłych, jednak ówczesne czasy nie były przyjazne dla kobiet, które chciały osiągnąć więcej w tej dziedzinie. Do College’u dostała się dopiero za drugim razem – udało się jej jednak ukończyć uczelnię, uzyskując tytuł licencjata z matematyki i fizyki, co było prawdziwym osiągnięciem dla kobiety tamtych lat. Została członkinią Phi Beta Kappa – ekskluzywnej społeczności zrzeszającej wyłącznie najwybitniejszych studentów sztuk wyzwolonych i nauk ścisłych.
To jednak nie wystarczyło ambitnej Grace – dostała się na Uniwersytet Yale, na którym w 1930 r. uzyskała tytuł magistra.
Grace miała jedno marzenie – pragnęła służyć w wojsku. Zgłosiła się na ochotnika po wybuchu II Wojny Światowej, jednak jej zgłoszenie zostało odrzucone. Udało się dopiero w 1943 r., kiedy to została przydzielona do Rezerwy Marynarki Stanów Zjednoczonych. Po rocznym szkoleniu trafiła do Biura Projektu Obliczeń Statków, gdzie zaczęła się jej prawdziwa kariera.
W wojsku Hopper zajmowała się budową komputera elektromechanicznego Harvard Mark I, jednak osiągnięcia, z których jest znana, przyszły dopiero wraz ze zmianą pracy i przejściem do firmy Eckert–Mauchly Computer Corporation. Tam Hopper przygotowywała oprogramowanie dla komputera UNIVAC I i po raz pierwszy zaproponowała stworzenie systemu komunikacji wykorzystującego zwykłe angielskie słowa do wprowadzania danych do komputera.
“Niewykonalny” pomysł, który zrewolucjonizował programowanie
Gdy Hopper zaproponowała stworzenie języka, który będzie wyrażał operacje za pomocą instrukcji podobnych do języka angielskiego, jej przełożeni nie byli zachwyceni – uważali, że komputer nie będzie w stanie ich „zrozumieć”. Aż trzy lata zajęło Grace przekonanie władz firmy do swojej idei.
Dopiero po stworzeniu publikacji, w której szczegółowo opisała narzędzie, nazywane obecnie kompilatorem, firma zdecydowała się urzeczywistnić pomysły Grace. Tak powstał system A-0. Przekształcał on opisaną specyfikację w kod maszynowy, który mógł być wprowadzany do komputera. Grace opracowała także kilka innych systemów, w tym najbardziej znane MATH-MATIC (AT-3) i FLOW-MATIC (B-0), które zostały stworzone z myślą o komputerze UNIVAC.
Szczególną uwagę warto zwrócić na FLOW-MATIC, który posiadał stosunkowo prostą składnię i stał się podstawą do stworzenia kompilatora AIMACO, a następnie wywodzącego się z niego języka COBOL. COBOL nie był wprawdzie dziełem samej Grace, jednak jego twórcy czerpali garściami z FLOW-MATICa. To właśnie prace Hopper nadały mu kształt i sprawiły, że stał się językiem użytecznym – zdaniem Grace, „COBOL 60 to w 95 proc. FLOW-MATIC”.
Miłość do wojska i niechęć do emerytury
Grace Hopper kochała wojsko i niechętnie przeszła na emeryturę w 1966 roku, jednak już rok później marynarka ponownie zwróciła się do niej o pomoc w opracowaniu oprogramowania do walidacji dla języka COBOL i jego kompilatora, jako części programu standaryzacji tego języka dla całej marynarki.
W późniejszych latach Hopper kilkukrotnie odchodziła na emeryturę i wracała do służby. W 1986 roku została awansowana na stopień komandora. Uczyniło ją to jedną z niewielu kobiet w historii Marynarki Wojennej USA, należących do admiralicji. Rok później ostatecznie pożegnała się z wojskiem, po 42 latach służby.
W późniejszych latach pracowała jeszcze jako starsza konsultantka w Digital Equipment Corporation (DEC) i prowadziła wykłady. Ludzie darzyli ją ogromnym szacunkiem, a także cenili za charyzmę i umiejętność oczarowania publiczności sprawami technologii. Oprócz opracowania języków programowania bardziej przyjaznych ludziom, Grace Hopper przypisuje się stworzenie terminów bug i debugowanie w odniesieniu do błędów znalezionych w aplikacji, które stosuje się do dzisiaj.
Grace Hopper zmarła 1 stycznia 1992 r. Jej wpływ na rozwój programowania był ogromny. To jedna z pierwszych kobiet, która odniosła sukces w zawodzie zdominowanym przez mężczyzn, a także wyznaczyła drogę dla swoich następczyń, pragnących rozwijać się w naukach ścisłych.
